Amonyak Zararları

Amonyak Zararları, Amonyak, isminin kökeni Eski Mısır'a dayanmaktadır. Ammoniakon Mısır Tanrısı Amon'un adı, Amon'dan çünkü bu madde eski yıllarda Libya'da bu tanrının tapınağı yanında hazırlanmakta idi. Amon tapınağını ısıtmada kullanılan deve tezeklerinden çıkan gazlardan, Amon tapınağın duvarlarındaki ve  tavanındaki sofra tuzu gibi beyaz kristaller halindeki amonyum klorür yani nişadır birikmiştir. Buna da o dönemde ''amon'un tuzu '' denilmiştir. Amonyak çözeltisi XV. yy 'dan bu yana bilinmektedir. 1774'te Priestley bu amonyak maddesini  gaz halinde elde etmiştir. 1785'te Berthollet kesin bileşimini belirlemiştir. Bu yöntem Alman Kimyacısı Haber tarafından bulunmuş olup ve Cari Bosch tarafından uygulandığı için Haber-Bosch yöntemi diye adlandırmışlardır.

Amonyak, formülü NH3 olan, azot atomu ve hidrojen atomundan oluşan göz yaşartıcı, keskin kokulu ve renksiz bir gazdır, yakıcı bir tadı vardır ve havadan hafiftir. OH iyonu içermediği halde suda zayıf baz özelliği gösterir. Bir amonyak molekülü, üç hidrojen atomu ve bir azottan oluşmaktadır. Amonyak gazı 10 derece ısı ve 6-7 atmosferlik basınç altında sıvı haline gelmektedir. Yoğunluğu 0,60 atmosfer basıncı altında *33 derece de kolayca sıvılaşır, sıvı amonyak çözücü ve soğutucu olarak kullanılmaktadır. Amonyak gazının sudaki çözünürlüğü çok yüksektir. Amonyak günlük işlerde kullanılan % 10 oranında sulu bir eriyiktir, suda kolay erir. Amonyak oksijenle yakıldığında, su ve serbest azot meydana çıkar. Kok ve Havagazı fabrikalarında ele alınan amonyak ikinci dereceden bir azot ürün olarak elde edilmektedir. Bugün ise endüstri de hava azotundan sentetik olarak amonyak sağlanmaktadır.

Bitkilerin ve hayvan cesetlerinin bozulup çürümesinden oluşan amonyak belli belirsiz bir oranla havada da bulunmaktadır. Hayvanların ve insanların vücudunda, proteinlerin parçalanmasıyla devamlı olarak amonyak meydana gelmektedir. Bu amonyak idrarla atılır. Havadaki çok az orandaki amonyak, bitkisel proteinlerin ve hayvansal proteinlerin çürümesiyle yayılmaktadır. Amonyak endüstride son derece önemli ve yaygın ölçüde kullanılan bir maddedir. Yapay gübre olarak kullanıldığı gibi, soda yapımında, soğutma işlerinde basmacılık da amonyaktan yararlanılır. Amonyak çözeltisi, tıpta yakıcı olarak, gümüş takımların temizlenmesinde, kumaş lekelerinin çıkarılmasında kullanılmaktadır. Ayrıca 1 bardak suya damlatılan amonyak en ileri ölçüde sarhoşluğu giderir.

Amonyağın zararları:

• Amonyak, solunduğu zaman zehirleyici, vücuda temasında her bölge için tahriş edici ve sıvı olarak vücuda temasında şiddetli soğuk yanıklara neden olmaktadır.
• Sıvı amonyak sıçramalarına sebep deride ciddi soğuk yanıklar meydana gelir. Nemli amonyak buharı deriyi tahriş edebilir.
• Sıvı amonyak sıçramaları, gözde etkisi birkaç gün içinde görülemeyen kalıcı hasarlara neden olur. Amonyak buharları gözü tahriş ederek ve gözde sulanmalara neden olur, yüksek konsantrasyonda ciddi zararlar oluşabilir.
• Yutulması ile meydana gelen zarar da yemek borusu, mide ve bağırsaklarda ciddi tahriş ve zararlara yol açar.
• Uzun süre solunmasıyla üst solunum yollarında, göz, burun ve gırtlakta tahrişe neden olur.
• Akciğerlerde ciddi hasarlara sebebiyet verirken ölümcül de olabilir. Ciğerler de ödem oluşabilir ve ölüme sebebiyet verebilir.
• Atmosfere açık ortamlarda amonyağın tutuşması zordur. Kapalı bir ortamdaki amonyak ise hava karışımı ile temasında tutuşabilir, yanıcı ve patlayıcı olabilir.
• Sonradan oluşabilecek nefes borusu, bronş ve akciğer ödemleri için yaralı kişiyi sağlık gözetiminde bulundurmak gerekir ve giderek ilerleyen zararlı etkilerden korunur.